Je vertrouwt erop dat het eten wat je koopt veilig is. Maar een enkele keer gaat er iets mis en moet het voedsel in de winkel uit de schappen gehaald worden. Zoiets gebeurde in 1966 ook en het scheelde toen niks of er waren slachtoffers gevallen. Het verhaal gaat terug naar de veiling in Zevenaar!
Groenten en fruit kochten we vroeger bij de tuinder aan huis en op de markt. Didam kende in 1876 al een wekelijkse groentemarkt, waar tuinders hun groenten en fruit heen brachten. Vaak werd daar meer aangeboden dan er verkocht werd, wat betekende dat de tuinder zijn spullen weer mee naar huis moest nemen of – erger nog – weggooien. Daar waren de Liemerse tuinders niet blij mee en ze richtten in 1918 een nieuwe groente- en fruitveiling op in Zevenaar. ’s Morgens vroeg leverden ze daar het groente en fruit aan, waarna het op soort en kwaliteit werd gesorteerd. Opkopers brachten vervolgens een bod uit, waarna de prijs werd vastgesteld en de tuinder precies wist wat hij er aan over zou houden. Ook in Zevenaar werd niet alles verkocht bij een te groot aanbod. Wat overbleef werd daarom ‘doorgedraaid’ oftewel het ging als veevoer naar koeien en varkens. De tuinders deelden wel gezamenlijk het verlies en iedereen ontving ook een deel van de opbrengst van de producten die wel verkocht werden.
Groot succes
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de veiling compleet vernield door bombardementen en gevechten, maar na de oorlog ook weer snel opgebouwd. De veiling bleek een groot succes omdat vraag en aanbod op deze wijze prima op elkaar kon worden afgestemd. In 1956 werd er zelfs een nieuw veilinggebouw in gebruik genomen met speciale perrons, zodat er eenvoudiger kon worden geladen en gelost. Ook werden er vanaf dat moment verpakte groenten en fruit verhandeld.
Koeien dood
Maar er ging ook wel eens iets mis. Op donderdag 14 april 1966 werden er door dertien tuinders in totaal vijfhonderd kisten met raapstelen naar de veiling gebracht. Helaas vonden maar tweehonderd kisten een nieuwe eigenaar, de overige driehonderd moesten worden doorgedraaid. Boer Sweers was een van de boeren die raapstelen mee mocht nemen. Hij voerde ze aan zijn twaalf koeien. De schrik op de boerderij van Sweers was de volgende dag groot, toen zes koeien dood op het land lagen. Er werd meteen groot alarm geslagen. De veearts constateerde al snel dat het om vergiftiging ging met het gif parathion, een sterk vergif dat in die tijd gebruikt werd voor het bestrijden van insecten. De Keuringsdienst van Waren onderzocht daarna meteen de raapstelen, die wel in de winkels terecht waren gekomen. Alle dertien tuinders werkten mee aan het onderzoek. Ze ontkenden allemaal parathion te gebruiken. Dat was ook niet te verwachten, omdat het middel nooit gebruikt werd op bladgroenten als sla, spinazie of raapstelen.
Wat gedurende het onderzoek opviel, was dat er geen berichten binnenkwamen van mensen die ziek waren geworden na het eten van raapstelen. Uiteindelijk werden alle verkochte raapstelen teruggevonden en nergens werd parathion aangetroffen. Ook onderzoek bij de telers had geen resultaat. Uiteindelijk luidde de conclusie dat er één kist raapstelen bij toeval in aanraking was gekomen met het gif en uitgerekend die kist zat bij de doorgedraaide partij.
Het had dus ook heel anders kunnen uitpakken. Als de kist met vergiftigde raapstelen in de winkels terecht was gekomen, had het heel veel mensenlevens gekost. Het voorval was in die tijd landelijk nieuws. Tubantia, Algemeen Handelsblad en de Telegraaf brachten het nieuws op de voorpagina.
Anno 2020 bestaat de Zevenaarse veiling niet meer. In 1992 werd de veiling gesloten. Op dezelfde plek is tegenwoordig het aanmeldcentrum voor vluchtelingen van het COA te vinden. Groenten en fruit worden nu opgekocht door grote bedrijven. Tuinders weten al voordat ze oogsten hoeveel ze op gaan leveren. De kwaliteit van het voedsel is nog steeds een streng aandachtspunt.
Peter Donker
Deze serie is een initiatief van De Liemers Helemaal Goed. Met medewerking van Kunstwerk! Liemers Museum en gesteund door Leve de Liemers en het Prins Bernhard Fonds. Via vlogs en verhalen geven we op deze wijze een gezicht aan de geschiedenis van de Liemers.
Bronnen:
Liemers Museum: foto’s van de veiling in de jaren ‘70
Delpher: krantenartikelen van 21 en 22 april 1966
Over de veiling: www.levenindeliemers.nl/verhalen/54-24-tuinbouw
Geachte heer Donker,
Leuk dat de geschiedenis van de veiling aan de orde komt al is de reden minder plezierig. Ik kom uit de tuinbouw en ben benieuwd waar deze informatie vandaan komt. Een boek of bij elkaar verzamelde gegevens.
Er staan enkele punten in het artikel over het Drama met Raapstelen die correctie behoeven.
—–Er wordt geschreven dat parathion een onkruidverdelgingsmiddel is. Dat is pertinent onjuist.
Parathion was een insecten bestrijdingsmiddel en werd naast DDT nog lang in de land en tuinbouw gebruikt. Het werd ook gebruikt tegen bedwantsen, muggen, vliegen en vlooien. In de tuinbouw werd het niet gebruikt op bladgroeten als sla, spinazie of raapstelen. Wellicht is er iets mis gegaan door het spuiten op een ander gewas en overgewaaid? Een bekend onkruidverdelgingsmiddel rond die tijd was Paraquat. Wringt daar de schoen?
—–Ook werden er vanaf dat moment verpakte groenten en fruit verhandeld. Ik veronderstel dat hier niet bedoeld wordt het verpakken zoals dat heden ten dage geschied maar de kwekers voerden hun produkten aan in veilingkisten. Voordien waren manden en kisten in gebruik om de groenten aan te voeren.
—-De tuinders deelden wel gezamenlijk het verlies en iedereen ontving ook een deel van de opbrengst van de producten die wel verkocht werden.
De veiling was een corporatie met als leden Tuinders en fruitkwekers. Om de kwekers van een vergoeding te voorzien van het “doorgedraaide” niet verkochte aanbod werd er over ALLES wat aangeboden werd een heffing gedaan om een vergoedingspot ‘noodfonds’ voor de leden van de veiling te hebben. Uit dat noodfonds werd een door de ledenvergadering vastgestelde Minimumprijs betaald over de niet verkochte “doorgedraaide”produkten.
Die vergoeding die niet in de buurt kwam van de wel verkochte produkten.
Met vriendelijke groet,
Jo Schepers